Dromen over drinkbare rivieren bij het IJmeer

Aan het IJmeer, het water dat we delen en dat ons verbindt tussen Amsterdam en Almere, heb ik allerlei geplande en spontane ontmoetingen. Vrijdag 5 juni 2021 liep ik 22 km langs het IJmeer van Amsterdam IJburg naar Almere. Precies een jaar hiervoor liep ik op een heel koude, regenachtige junidag van Almere naar Amsterdam. Dit jaar belooft een heel andere dag te worden. Ik verken wat we te weten kunnen komen over deze plek en ik deel mijn droom over een wereld met drinkbare rivieren en wat deze gezamenlijke visie voor dit gebied zou kunnen betekenen.

Als eerste ontmoet ik Esther de Brouwer van Schoon IJburg die met de fiets aankomt. Robert Graat van Staatsbosbeheer Groene Metropool sluit zich kort hierna aan en samen lopen we over het PEN-eiland, ook wel bekend als de Diemer Vijfhoek. Robert speelde als kind al in dit gebied. We zijn gefascineerd hoe een vuilstortplaats zo kan transformeren in een ruig stuk bos, nu onderdeel van de zo belangrijke groene metropool. Een sprookjesachtige plek. In het ochtendlicht worden alle draden en dansende insecten zichtbaar en we hebben uitzicht op het werkeiland. De dauw tekent silhouetten van bladeren en verdampt wanneer de temperatuur snel toeneemt. We delen en verkennen hoe we mensen intrinsiek kunnen bewegen om voor zichzelf en hun omgeving te zorgen.

Donuteconomie

Er vindt een korte overlap plaats met mijn volgende afspraak: Lianne Hulsebosch van de gemeente Amsterdam. Het blijkt dat Esther, Robert en Lianne elkaar al kennen van online overleggen, maar nu is het dan extra waardevol dat zij elkaar in levenden lijve ontmoeten. We spreken een onderlinge wens uit om de energiemaatschappij die hier zit bij onze gesprekken te betrekken. Nota bene broeden daar raven boven op de pijp. Over Lianne heb ik gelezen in Time Magazine waar de ambitieuze doelen van Amsterdam staan met betrekking tot de donuteconomie. Dat economisch model heeft tot doel om ieders behoeftes te realiseren zonder de draagkracht van de planeet uit te putten.

Trekvogels en minder amfibieën

Samen met Lianne ontmoet ik spontaan Guus van Dam, die al veertig jaar migrerende vogels bestudeert en in kaart brengt. Migrerende gierzwaluwen, wespendieven en blauwborsten kwam hij nu tegen. Hij laat ons een online database zien, trekkentellen.nl, ontwikkeld door Gerard Troost.

Kort hierna ontmoeten we Frigge, een gepensioneerd leraar, voorovergebogen en op z’n knieën met een grote cameralens. Ik vraag hem wat hij fotografeert: ‘Kikkers, de groene kikkers. Er zijn drie soorten: de kleine, de middelste en de grote.’ Ik had hem beter kunnen vragen hoelang hij dit al doet: dertig jaar! In deze dertig jaar heeft hij een teruggang gezien van de zeggepollen en de ringslangen. Hij vertelt dat deze poel vol kikkers en andere amfibieën zat, totdat hier een vijftal koeien van Vattenfall kwam grazen in plaats van de schapen. Ook werden er karpers uitgezet. De vissen zijn alsmaar groter geworden, paaien door en zijn nu in grotere aantallen en deze worden niet of nauwelijks gevangen en zij eten al het kleine leven op.

Echt blijven waarnemen in de praktijk

Onderweg kom ik Maarten Ouboter van Waternet tegen met wie ik vorig jaar een stuk langs het IJmeer heb gelopen toen ik van Almere naar Amsterdam liep. Hij loopt met zijn collega Hilga Sikma, Harm van der Geest (IJmeeronderzoeker aan de UvA) en Ton Garritsen (beheerder van het IJsselmeergebied bij Rijkswaterstaat). We wisselen uit hoe anders het is om elkaar lopend op de plek zelf te spreken, dat je samen andere dingen ontdekt en bespreekt dan binnen of online. Zo herinnerden Maarten en ik ons gesprek van vorig jaar over fenomenologie, het echt blijven waarnemen.

Zwemmen in de Amstel geen utopie

Vanaf Muiden loop ik samen met stadsecoloog Geert Timmermans. In de jaren negentig introduceerde Geert zijn visie van een zwembare Amstel en grachten. Die werd toen bijna net zo utopisch ontvangen als Drinkbare Rivieren nu. Maar nu is zwemmen in de Amstel de norm en is zelfs eruit kunnen drinken zo gek nog niet en volgens hem dichterbij dan we denken. Geert vertelt hoe het hier al een aanlandingsplek is voor de bever en voegt enthousiast toe: ‘Het gaat goed met de ooit met uitsterven bedreigde otter. Ze zijn laatst gespot in Muiderberg. Over negen jaar zijn ze waarschijnlijk aan de Amsterdamse stadsgrens te vinden.’

Korstmos gedijt op graniet

Samen hebben we een spontane ontmoeting met Guido van de Berger die al zo’n vijf jaar korstmos bestudeert op de granieten rotsen. Hij is komen rijden vanaf de andere kant van het IJsselmeer, bij Swifterbant in de buurt. Geert nodigt hem uit om over zijn onderzoeksbevindingen iets te schrijven voor het tijdschrift Tussen Duin & Dijk waarvan Geert de redacteur is, maar Guido wil in alle vrijheid kijken. Wel deelt hij zijn resultaten met wat jongeren die geïnteresseerd zijn. ‘Zij kunnen er nog wat mee voor hun carrière’, zegt Guido.

Hoop voor de ringslang

Journalist Brenda van Avanti-platform Almere en fotograaf Lisa Zilver zijn nog net getuigen van het laatste stuk van de wandeling met Geert. We vertellen hun dat de dijk waarover we net liepen ideaal is voor ringslangen, althans ze hebben wat hulp nodig want er is geen mest meer in de buurt en dit is cruciaal voor hun broeihopen. Geert en de ringslangwerkgroep helpen bij de aanzet van hun broeihopen. Brenda en Lisa maken een reportage van de tocht.

Thijn eert Thijsse

Aan het einde van de middag ga ik bij kunstenaar en activist Thijn Westermann langs in Muiderberg, die mij verwelkomt in haar tuin met zelfgemaakte ijsthee. Vorig jaar ontmoetten wij elkaar ook tijdens deze wandeling, toen ik bij haar schuilde tegen de regen en we samen lunchten. Nu vertelt ze over een expositie die ze aan het vormgeven is over Jac. P. Thijsse.

Verhalen delen

Bij StrandLAB Almere op het Almeerderstrand ontmoeten we de andere WaterWalks-ambassadeurs Thijs de Zeeuw en Yftinus van Popta en in een eindgesprek met journalist Tracy Metz delen we onze kersverse verhalen. Allemaal boeiende gesprekken over onze verhouding tot onszelf, ons landschap en het water, ringslangenhopen, otters en een ravennest. En ook prachtige, spontane ontmoetingen.

Door Li An Phoa

Boek

Het boek Drinkbare rivieren van Li An Phoa en Maarten van der Schaaf is 22 juni 2021 uitgekomen bij Atlas Contact. Bestellen kan via www.DrinkbareRivieren.nl.